Türk Dünya Devletleri

Tarihte kurulan ve Cumhurbaşkanlığı Forsunda yer alan 16 Türk Dünya Devleti aşağıda listelenmiştir.

Diğer Türk Devlet ve Toplulukları, ve Türk Milleti’nin Asil Tarihi için tıklayınız…

BÜYÜK HUN DÜNYA DEVLETİ

Kuruluş: mö.220
Kurucu: Teoman
Sonlanması: ms.48

Kuzey ve Güney olarak ikiye bölündü.

Hunlar, MS 216 da tamamen Çin yönetimine girdiler.
.

BATI HUN DÜNYA DEVLETİ

Kuruluşu: ms.48
Sonlanması: ms.216

Çin tarafından, kardeş kavgası çıkarılarak yıkıldı.
.

AVRUPA HUN DÜNYA DEVLETİ

Kuruluşu: 350
Kurucusu: Balamir
Sonlanması: 469
Önemli İmparator: Attila

İmparatorluğun yıkılmasıyla Bölgedeki Hunların bir kısmı Karadenizin kuzeyinde varlığını devam ettirdi. Bir kısmı Hazara dönmek için Kafkaslara doğru ilerledi, bir kısmı bölgede oluşmaya başlayan diğer bir güç olan Avarlara katıldı, bi kısmı ise güneye doğru inerek balkanlara yayıldı.

Balkanlara yayılan Hunlar, bugünkü Bulgaristan’ın temelini oluşturmuşlardır. Bulgar sözcüğü Türkçe bir ifade olan Bulgamaktan (Dağılmak, yayılmak) gelmektedir.

Karadenizin Kuzey bölgesinde varlığını sürdüren Hunların bir kısmı Karpat Dağları ve çevresine ilerleyerek bugünkü Macaristan’ın temelini oluşturdular. Zira Macaristanın ismi olan Hungary, Avrupa Hun İmparatorluğundan miras kalmıştır.

Özellikle Gagağuz (Gökoğuz)’lar Türk olduklarının ve Attila’nın torunları olduklarının farkındadırlar. Karadeniz’i terk etmeyen Hunlar ise bölgede kaldılar. Bu kabilelerde Kırım Türklerinin atalarıdırlar.

AK HUN DÜNYA DEVLETİ

Kuruluşu: 420
Kurucusu: Aksuvar
Sonlanması: 565

Asya’nın ekonomik yazgısını etkileyen İpek Yolu yıllarca Ak Hunların elinde olmuştu ve Göktürklerin egemenliğine girdikten sonra da Ak Hunlar bu ticareti sürdürmek istediler. Ne var ki, kendilerine rakip olarak çıkan diğer kavimler yüzünden bu üstünlüklerini de yitirdiler, İpek Yolu tümüyle Göktürk İmparatorluğu’nun denetimine girdi.

GÖKTÜRK DÜNYA DEVLETİ

Kuruluşu: 546
Kurucusu: Bumin Kağan
Sonlanması: 743

Türk sözünü ilk defa resmî devlet adı olarak kabul edenler Göktürklerdir.

630 senesinde Çin tarafından istila edilmiş ve 50 sene kadar işgal altında kalmışlardır. Daha sonra yeniden toparlanarak 2.nci dönemi tesis etmişlerdir.

Göktürklerin kurup geliştirdiği yüksek devlet anlayışı Orta Asya Türk boylarının kolay kolay hafızalarından çıkmamıştır. İşte bu açıdan 744’te kurulan Uygur devleti Göktürklerin bir devamı gibidir.

AVAR DÜNYA DEVLETİ

Kuruluş Tarihi: 565
Kurucusu: Bayan Kağan
Sonlanması: 835

Avarlar, Orta Avrupa’da, Frank krallığı ile Bizans imparatorluğu arasında, eski Hun, Sabar kalıntıları ve Ogur (Bulgar)’lar gibi Türk kitlelerinin desteği ile kudretli bir devlet kurarak, çeşitli Germen ve özellikle kalabalık îslav kabilelerini hakimiyetleri altına almak suretiyle 250 sene kadar Avrupa siyasetine yön veren bir imparatorluk olmuştur.

Göçebe yaşam sürerlerdi. Bir kısım Avarlar ise yerleşik hayata geçti ve ticaretle uğraştı.

Bizanslılardan alınan altınlar sonunda dünya altın stoklarının üçte ikisi Avarların elinde olmuştu. Hunlardan sonra Avarların egemenliğini kabul eden İslavlar tarımı bile Avarlardan öğrenmişlerdir.

HAZAR DÜNYA DEVLETİ

Kuruluş Tarihi: 630
Kurucusu: Hazar Kağan
Sonlanması: 965

Hazar Devleti, Kafkaslarda kurulan, museviliği benimsemiş tek Türk devleti olma özelliğini taşır. Hazarlar, bugün Rusya ve Avrupa’daki musevilerin kökenini oluşturmaktadır.
.

UYGUR DÜNYA DEVLETİ

Kuruluş Tarihi: 744
Kurucusu: Kutlug Bilge Kül Kağan
Sonlanması: 840

Türklerin en eski topluluklarından olan Töles’lerin bir boyudur. Türk tarihine sayısız kitabe, yazıt ve kültürel eserler bırakan Uygurlar yerleşik hayata geçerek yegane geçim kaynağı olarak tarım ve ticareti seçen ilk Türk topluluğu olmuştur.

Uygur kelimesine çeşitli anlamlar verilmekle birlikte en kabul göreni; akraba, müttefik anlamında olanıdır. Uygurlara Çin kaynaklarında Kao-çi (Yüksek tekerlekli arabalılar) ifadesiyle rastlıyoruz.

Türk kitabelerinde ise Dokuz Oğuzlar olarak ifade edilmektedirler. Dokuz oğuzlar ibaresi, dokuz ayrı oğuz boyunun bir araya gelerek oluşturdukları federasyonla güçlerini birleştirmesiyle ortaya çıkmış bir ünvandır.

Uygurlar çoğu zaman Dere Beyliği şeklinde kabileler olarak yönetilmiş, kimi zaman kabileler federasyonlarla birleşerek ortak kültürü paylaşmış ve gerek Çin, gerekse bölgesindeki diğer bölgesel güçlere karşı kendilerini korumuşlardır.

KARAHANLILAR

Kuruluş Tarihi: 840
Kurucusu: Bilge Kül Kadir Han
Sonlanması: 1041

İlk Müslüman Türk Devletidir.

Selçuklu Devleti tarafından yıpratılmış, Harzemşahlar tarafından yıkılmıştır.
.

GAZNELİLER

Kuruluş Tarihi: 962
Kurucusu: Alp Tegin
Sonlanması: 1187

Selçuklu saldırıları ile yıpranmış, İran-Tacik asıllı Gurlular tarafından yıkılmışlardır.
.

BÜYÜK SELÇUKLU DÜNYA DEVLETİ

Kuruluş Tarihi: 1037
Kurucusu: Selçuk Bey
Sonlanması: 1157

Bağdat kentini başkent yaparak önce Mezopotamya, sonrasında Anadolu ve İç Asya boylarına kadar sınırlarını genişleterek dönemin en büyük Türk Devleti haline gelmiştir.

Büyük Selçuklu Devleti, 1092 yılında iç karışıklıklar neticesinde bölünerek 4 parçaya ayrılmış, daha sonrasında ise beyliklere bölünerek Osmanlı İmparatorluğunu tarih sahnesine çıkartan süreci meydana getirmiştir.